​«برجامیزه» کردن سیاست چه دستاوردی برای کشور داشت؟/ چی گفتند؛ چی شد

گروه سیاسی جهان نيوز - امیر حمزه نژاد: روزگاری پیشرفت کشور منوط به بیرون از مرزها شد و راه نجات و توسعه ایران در توافق هسته‌ای و روابط خارجی دیده شد. در این میان برخی چون «محمود سریع القلم» استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی که نزدیک به دولت است، سیاست درهای باز را توصیه کردند و بیان شد درها را باز کنید تا پیشرفت و تکنولوژی از شما استقبال کند. «برجامیزه کردن» سیاست نامی است که می توان برای این سیاست گذاشت.

این درحالی بود که کشورهایی مانند چین پیشتر این الگو را طرح ریزی و اجرا کرده بودند اما جز تجربه‌ای تلخ چیزی عایدشان نشده بود و تنها یک عبرت تاریخی ماند که به توان داخلی خود اتکا کنند که به نظر می رسد چین امروز از این تجربه به خوبی استفاده کرده است. اما به نظر می رسید ما هم بایستی به جای استفاده از تجربه دیگران این تجربه تلخ را تکرار می کردیم تا شاید در این حیطه درس عبرتی بگیریم.

موضوعی که هنوز هم با توجه به مشکلات عدیده اقتصادی از سوی جریان اصلاحات تکرار می شود. «بهزاد نبوی» چریک پیر اصلاحات در گفتگویی که اخیرا داشته است به همین مسئله تاکید می‌کند و می گوید: « به نظر می‌رسد تنها راه نجات اقتصاد از وضعی که در آن گرفتار شده‌ایم، سرمایه‌گذاری خارجی است. بنابراین تا هنگامی که این اتفاق نیفتد، بهترین مدیران هم کماکان دچار مشکل خواهند بود و مشکلات نیز روزبه‌‌روز بیشتر می‌شود؛ پس مشاهده می‌کنید که حل مشکلات تنها به دولت مربوط نمی‌شود.»

دولت نیز اغلب تخم مرغ‌های خود را در سبد توافق هسته‌ای چید و اشتغال و ازدواج جوانان و همچنین محیط زیست و حتی آب خوردن مردم نیز به این موضوع گره خورد. در همین راستا به دولت یازدهم با توجه به اینکه بیشتر به مذاکره با ابزار دیپلماسی متمرکز بود« دولت دیپلماتیک» گفته شد. حتی بیان شد که کلیدی که روحانی از آن در انتخابات یازدهم سخن گفت و نماد انتخاباتی اش شد همین توافق و برجام بوده است.

در همین رابطه یکی از روزنامه های اصلاح طلب بعد از توافق هسته ای تیتر زد: «کلید چرخید؛ ایران خندید» اما حال پس از گذشت 5 سال از دولت و قریب سه سال از توافق هسته‌ای مطرح می شود که «هفته آینده هر تصمیمی (درباره برجام)گرفته شود در زندگی ما تغییری ایجاد نخواهد کرد.»

موضوع اصلی اینجاست که تغییر اساسی که در کشور ایجاد شده چرخش نگاه‌ها به خارج از کشور بوده است. این درحالی است که همواره بیان شده که اتکا به توان داخلی راه پیشرفت و ارتقای سطح کیفی زندگی در کشورمان است. نامگذاری اسامی مختلف سال‌ها از سوی رهبر معظم انقلاب این موضوع را بیشتر مورد تاکید قرار می دهد.

حتی در این زمینه وقتی منتقدان برجام که اصلاح طلبان آنان را برای تخریب وجهه‌شان «دلواپس» خطاب می کردند از این توافق و کارشکنی‌های مداوم آمریکا و کشورهای غربی که مسیر این توافق را روز به روز به ناکجاآباد هدایت کرد، انتقاد می کردند، بیان می شد که اگر برجام نباشد چه آلترناتیو و جایگزین مناسبی در این عرصه وجود دارد. نگاهی که می گفت تنها راه، سرمایه گذاری خارجی با استفاده از مواهب برجام است و لاغیر.

روزنامه های اصلاح طلب نیز در اوایل برجام از هیئت‌های تجاری و سرمایه گذاری خارجی خبر می دادند که به کشورمان سفر کردند تا ارزیابی لازم را در زمینه وارد کردن سرمایه‌شان که به معنای پیشرفت کشور بود، انجام دهند. اما حاصل این سفرها و اقامت در هتل های لوکس پایتخت با کارشکنی‌های آمریکا و تحریم‌های موازی که سرمایه گذار را می ترساند، هیچ بود.

آمریکایی ها در این زمینه از روح تحریم و مجازات بهره برداری می کردند؛ اصلی که می گوید «سرمایه ترسو است» و سرمایه گذار ابتدا باید یقین پیدا کند سرمایه اش حفظ می شود و سپس به سود فکر کند. اما آمریکایی ها با مجازات های سنگینی که در این حیطه اعمال کردند هر سرمایه گذاری را از ورود به بازار ایران می‌ترساندند. موضوعی که خط بطلانی به تیترهای روزنامه‌های اصلاح طلبی بود که با بزک آمریکا  و غرب تیتر می زدند: « جهان تغییر کرد»

در این حیطه اصلی ترین آلترناتیو نیز استفاده از توان داخلی و دیدن بازارهای مختلف خارجی گوشه و کنار جهان از جمله همسایگان که بازاری مستعد دارند، مطرح می شد. به عنوان مثال در همین زمینه کشور افغانستان درحالی که کشورمان سیمان مرغوب تولید می کند از بازارهای دیگر نیاز خود را تامین می کند. موضوعی که گفته می شود به رایزنی دیپلماتیک تجاری نیازمند است.

وظیفه ای که اغلب دستگاه‌های دیپلماتیک کشورهای جهان برعهده دارند و واحد تجارت خارجی در وزارت خارجه اغلب کشورهای جهان وجود دارد که بازارهای هدف و نوع کالایی که نیاز دارند را شناسایی و در آن حیطه اقدام به بازارسازی برای محصولات کشور خود می کنند تا راه پیشرفت را هموار کنند.

کار به جایی رسیده که حتی برخی از سفرای کشورهای مختلف نقش بازاریاب بین الملی را برای کشور خود ایفا می کنند. البته خوشبختانه در این عرصه زمزمه های تاسیس چنین بخشی در وزارت خارجه کشورمان شنیده شده است. پیش از این نیز «محمد باقر قالیباف» در انتخابات ریاست جمهوری سال 96 وعده تاسیس بخش تجارت بین المللی را داد که همین هدف را مقصود خود قرار داده بود.

در خصوص برجام هم در همان زمان برخی از کارشناسان مطرح می کردند که برای اینکه آمریکا و کشورهای غربی را مجاب به توافق سودمند کنیم بایستی ابزار اعمال فشار یعنی تحریم‌های اقتصادی را از آنها بگیریم که با اقتصادی پویا و استفاده از توان داخلی می توانستیم به این مهم دست یابیم.

به هر جهت با حرکت مشاور ترامپ در میان منافقان که به طور نمادین برجام را پاره و بر وی آن آب دهان انداخت دریافت می شود که نمی توان چندان به کشورهای غربی اعتماد کرد؛ کشورهایی که بیان می کنند برای راضی کردن آمریکا جهت باقی ماندن در این توافق، حاضر به اعمال فشار و تحریم های بیشتری علیه کشورمان هستند. مسئله ای که خود نقض کنند برجام است؛ چراکه برجام آمده بود که تحریم‌ها برود نه آنکه برای باقی ماندن تحریم های بیشتری علیه ایران اعمال شود! هر چند که با شوهای مختلف ترامپ و مطرح شدن این موضوع که آمریکا این توافق را قبول ندارد، دیگر برجامی باقی نمانده که بخواهیم روی عمل به وعده های آن حساب کنیم.

امیر حمزه نژاد